Factcheckers: digitale zakkenrollers, deepfake video’s en moderne schattenjagers

21 januari 2022 - Britt Van Marsenille, Jan Van Looveren en Thomas Vanderveken gaan in het derde seizoen van Factcheckers onverminderd door met hun missie: checken wat er klopt van de vele berichten, beweringen en weetjes die we dagelijks over ons heen krijgen.

Sinds de coronacrisis is contactloos betalen heel populair geworden. Daarbij moet je een bankkaart gewoon bij een betaalautomaat houden zonder een pincode in te geven. Maar deze manier van betalen zou volgens berichten in de media digitale diefstal mogelijk maken. Britt en Thomas zoeken uit of dat klopt.

Samen met Jan verdiept Thomas zich ook in de wereld van ‘deepfake’ video’s: valse, maar wel heel realistische videobeelden die worden gecreëerd door middel van artificiële intelligentie. Ze maken ​ zelf zulke deepfakes om na te gaan of de Vlamingen zich erdoor laten beetnemen.

De factcheckers gaan ook op hedendaagse schattenjacht. Ze onderzoeken of je met een metaaldetector echte schatten kan vinden en of je met andere woorden rijk kan worden met schattenjagen.

Factcheckers: dinsdag 25 januari om 20.35 uur op Eén

Fraude bij contactloos betalen

Door de coronacrisis zit contactloos betalen in de lift. Je moet dan immers geen pincode ingeven en dus ook geen contactoppervlak aanraken. Het is voldoende om je bankkaart bij een betaalautomaat te houden om een betaling uit te voeren.

Maar Duitse media beweerden eerder al dat die manier van betalen digitale fraude mogelijk maakt. Het zou voor moderne ‘zakkenrollers’ volstaan om een draagbare betaalautomaat dicht genoeg in de buurt te houden van iemand met een bankkaart om geld van diens rekening te halen.

Britt wil de proef op de som nemen en dat samen met Thomas op straat gaan testen bij nietsvermoedende voorbijgangers. Zal het hen lukken om met een draagbare betaalautomaat net zo snel en handig te zakkenrollen als de Duitse media beweerden?

“Thomas en ik trokken in het eerste seizoen van Factcheckers al de straat op om te leren zakkenrollen. En eigenlijk is dit een hedendaagse versie van zakkenrollen. Want onze tactiek was precies hetzelfde: mensen afleiden om hen ondertussen te bestelen, maar dan met de modernste hulpmiddelen. Best wel spannend en een beetje eng tegelijk.”
​Britt Van Marsenille

Laat de Vlaming zich vangen door deepfake video’s?

Tegenwoordig circuleren op het internet deepfake video’s van haast iedere bekende medemens en over de meest uiteenlopende onderwerpen. Wat ze gemeen hebben, is dat ze helemaal fictief zijn en volledig gecreëerd werden met artificiële intelligentie. Ze zijn zo goed gemaakt dat ze bijna niet te onderscheiden zijn van echte video’s. En dat is meteen ook de vraag die Jan en Thomas zich stellen: geloven mensen effectief dat zulke deepfake video’s echt zijn?

Om dat uit te zoeken, besluiten ze zelf een deepfake video te maken, met de hulp van Chris Umé, Vlaming en wereldautoriteit op het gebied van deepfakes. Het plan van beide Factcheckers is simpel: Thomas maakt een deepfake video met Jan in de hoofdrol zonder dat Jan hieraan meewerkt en Jan doet iets gelijkaardigs met een deepfake Thomas in de hoofdrol. Kunnen ze met succes hun deepfake video’s op Vlaanderen loslaten? En lukt het hen om de Vlaming hiermee beet te nemen?

“Jan en ik hebben elk de deepfake video’s gepost op verschillende kanalen op het internet. Ik ben echt geschrokken van de vele reacties daarop en dan heb ik het niet alleen over het aantal maar ook over wat er geschreven werd en nog meer zelfs door wie die reacties geschreven werden.”
​Thomas Vanderveken

Kan je met een metaaldetector echte schatten vinden?

Officieel heten ze ‘metaaldetectoristen’, maar meestal worden ze ‘schattenjagers’ of ‘moderne strandjutters’ genoemd: mensen die met een metaaldetector op zoek gaan naar waardevolle spullen onder de grond. Hun aantal is de afgelopen jaren flink toegenomen. Misschien door toedoen van opvallende krantenkoppen als ‘Familie graaft schat op van Hendrik VIII’. Zoiets spreekt tot de verbeelding natuurlijk.

Alleszins ook tot de verbeelding van factchecker Jan. Hij wil wel eens nagaan of je met zo’n metaaldetector in de hand effectief rijk kan worden. En hij overtuigt Britt en Thomas om hem te helpen bij zijn onderzoek. Alle drie gaan ze op hun eigen manier op schattenjacht: Jan trekt naar de Kempense velden, Britt gaat metaalvissen in de Westhoek en Thomas gaat strandjutten aan zee.

“Ik heb een aparte hobby leren kennen, een hobby waar een heel specifieke wetgeving rond bestaat, en een hobby bovendien die niet zonder gevaar is. Want de kans bestaat altijd dat je als metaaldetectorist een bom opgraaft.”
​Jan Van Looveren